Фашизм

Либерализм, консерватизм, коммунизмыг бодвол фашизм арьсны үзэл, үндсэрхэг үзлийг дээгүүр тавьдагаараа ялгаатай.Италийн болон Германы фашизм нь 20-р зууны 20-иод онд Өрнөд Европын нийгэм эдийн засгийн гүн хямралын үед үүсчээ.Түүнийг үндэслэгч нь Италийн социал-демократ намын зүүн жигүүрийн удирдагч Б.Муссолинни(1883-1943), Германы үндэсний социалист намын удирдагч А.Гитлер(18891945) нар юм.Энэ үед хүн амын амьжиргааны түвшин нэлэнхүйдээ доройтсон, ажилгүйдэл газар авсан байлаа.Мөн нийгмийн оюун санаа ч гэсэн доройтож маргиналь болон люмпен бүлэг, давхаргын тоо эрс олширсон нь хэт харгис фашист үзлийг хүлээн авахад хүргэжээ. Фашист хөдөлгөөний гол хөдөлгөгч хүч нь ямагт хүн амын маргинал, люмпен бүлэг байсан.Тэдгээрийн үндсэн сонирхол нь өөрсдийн нөхцөл байдлыг эрс өөрчлөн сайжруулах зорилготой юм.Фашизмын тогтоосон улс төрийн үзэл суртлын хэмжүүрт дараах зүйл ордог:

- Үндэстний эрх ашгийг дээдэлж, төрийн зүгээс нийгмийн болон хувийн амьдралыг чанд хатуу хянаж байх ёстой гэж үздэг.

- Төрд, хувь хүн, нийгмийн бүлэг үг дуугүй захирагдах учиртай гэсэн зарчим баримталдаг.

- Засаг хуваах болон олон янзын үзэл баримтлалыг фашизм үл тэвчдэг байна

- “үндэстний шүтээн” бологч ер бусны увдистай аугаа удирдагч нь төр, улсын гол засаглагч болдог

- Өөрийн үндэстэн нь дээд үнэт зүйлд тооцогдож бусад ард түмнээс давуу учир түүнээс дээгүүр байж илүү эрх дарх эдлэх учиртай хэмээн номлодог.

Ялангуяа 1914-1918 оны дэлхийн 1-р дайнд ялагдсаны улмаас Германы ард түмэн ихээхэн дарлал, доромжлол амссан нь үндсэрхэг үзэл эрс сэргэхэд хүргэсэн юм.Италийн фашизм ба национал-социализмын хооронд ялгаа бий.Италийн фашистууд Ариун Ромын эзэнт гүрнийг дахин сэргээхийг зорьж байсан бол Германчууд Ари үндэстний ноёрхлыг тогтоохыг оролдож байв.

А.Гитлер олон түмний өмнө хэлсэн үгэндээ “бид бусад арьстнаас бүх талаараа давуу, дээгүүр гаралтай учраас ари үндэстний ноёрхлыг л тогтоох ёстой.Үүний тулд бусад дорд ард түмнийг шахан зайлуулж, бүх соёл иргэншлийг нь устгах хэрэгтэй” гэж мэдэгдэж байлаа. Доогуур үндэстэн, бага ястны амьдрах орон зайг хумиж эсвэл хоморголон устгаснаар тэд өөрсдийгөө жаргаах нөхцөлийг хангана хэмээн фашизм үздэг юм.Хойд Европын ард түмэн гэгдэх арий үндэстэн цорын ганц “соёл түгээгч” мэтээр национал-социализмын үзэл сурталд тусгасан байдаг.Этатизм, фюрериз, расизм, тоталитар дэглэм, гадаад түрэмгийллийн улс төр, үзэл суртлын үндэс болдог байна.Дэвшилтэд хүн төрөлхтөн фашист үзэл суртлыг түгэн дэлгэрч хэрэгжихэд саад болох учиртай.

Германы фашизм үүсч хөгжихөд “ дорно зүг рүү амьдрах орон зайгаа өргөтгөн", “арьстны цэвэр байдлыг хадгалах”, “хүнсний хэрэгцээх нэмэгдүүлэх” зэрэг үзэл санаа дөхөм болжээ.Шинэ нийгмийг байгуулах тухай коммунист ба фашист үзэл суртлын зарчим нь нэлээд төстэй.Тухайлбал, нийгмийн гишүүд бүгд нэг үзэл сурталд захирагдах, нэг анги юм уу арьстан бусдыг ноёрхох, улс төрийн тогтворт байдлыг хангах, нийгмийн хувьсгал хийхийн тулд хүчирхийллийн арга хэрэглэхийг зөвтгөдөг зэрэг нь коммунизм ба фашизмын аль алинд нь байдаг юм.

20- р зуунд хүн төрөлхтөнд нөхөж баршгүй уй гашуу, сүйрлийг фашизм авчирсан билээ.Нийгмийн хөдөлгөөн, улс төрийн үзэл суртлын хувьд 20-р зууны 20-30-аад оны үед төлөвшиж, дэлхийн хоёрдугаар дайнд цэрэг улс төрийн болон ёс суртахууны ялагдал хүлээжээ.Дайны дараа неофашист хэлбэрт хувилж өнөөдөр ч гэсэн зарим нэг оронд оршин, түгшүүр төрүүлсээр байна.Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед нацистын германчууд 12 сая хүнийг гарал үүсэл, шашин шүтлэг болон бусад шинжээс нь хамаарч системтэйгээр хомроглон устгах үйл ажиллагаа явуулж амь насыг нь хохироосон юм.Энэ нь гол төлөв нацистын эцсийн шийдлийн хүрээнд хийгдсэн еврей үндэстний хувьд яригдах боловч хохирогч нар еврей үндэстнээр хязгаарлагдахгүй олон католик, санваартан, ижил хүйстэн зэрэг хүмүүс өртсөн юм.